پدیده اسمزی در شکل شمای اسمز معکوس توضیح داده شده است . یک ممبران با غشاء نیمه تراوا بین دو قسمت قرار می گیرد . نیمه تراوا یعنی اینکه ممبران برای برخی ذرات تراواست و برای برخی دیگر خیر . فرض کنید که ممبران برای آب تراوا و برای نمک غیر تراوا باشد . بنابراین وقتی محلول نمک در یک طرف و آب خالص در طرف دیگر قرار می گیرد . ممبران به آب اجازه می دهد که به سمت دیگر تراوش پیدا کند . اما نمک نمی تواند از ممبران عبور کند .
,,
به عنوان یک اصل طبیعی ، این سیستم سعی دارد به حالت تعادل برسد . بنابراین غلظت های هردو طرف ممبران یکسان خواهند شد . تنها راه رسیدن به این تعادل ، عبور آب از میان بخش مربوط به آب خالص است به سمتی که دارای نمک می باشد تا محلول نمکی رقیق گردد .
شکل شمای اسمز معکوس نشان می دهد که اسمز می تواند سبب افزایش ارتفاع محلول نمکی شود . این ارتفاع تا جایی زیاد می شود که فشار ستون آب ( محلول نمک ) به اندازه ای افزایش یابد که نیروی ستون آب ، جریان را متوقف سازد .نقطه تعادل در ارتفاع ستون آب ، فشار آب بر روی ممبران است که فشار اسمزی نامیده می شود .
اگر نیرویی بر روی ستون آب اعمال شود ، جهت جریان آب عبوری از میان ممبران می تواند معکوس گردد . این اصل ، همان اصل اسمز معکوس می باشد . توجه داشته باشید که جریان معکوس تولید شده تا زمانی که ممبران نمک را از خود عبور ندهد ، همان آب خالصی است که از محلول نمکی جدا گردیده است .